Op de foto staat Harman Smit (1897-1963) samen met zijn vrouw Grietje Bosman (1897-1974),  in 1923 op 22 maart gingen zij met elkaar trouwen in Elburg ze staan hier samen met een van hun klein kinderen. Het huwelijk werd in Amersfoort op het gemeentehuis bezegeld dit was omdat Harman daar werkzaam was bij de Militaire Politie. Getuigen bij het huwelijk waren Roelof Kleijkamp dit was een oom Grietje en hij was Hotelhouder in Elburg, en Albert Smit broer van de bruidegom en deze Albert was schoenmaker in Elburg.

Maar het verhaal gaat om het volgende, de vader van Harman was vroeger bij de nachtwakers in Elburg en daar komt dit verhaal vandaan.

Harman Smit is een broer van Johannes Smit (1904-1973) Johannes is getrouwd met Aaltje Bosman (1908-1982) en Aaltje is de jongere zuster van Grietje die is getrouwd met Harman. De beide zussen zijn zusters van mijn vader vandaar de link met onze stamboom.

Elburg werd aan het begin van de twintigste eeuw overdag bewaakt door de veldwachters en ’s nachts door de nachtwakers. Als nachtwaker waren aangesteld Jan ten Hoope en Willem Smit (1866-1929)

De 50 jarige Jan ten Hoope woonde in de westerwalstraat. Overdag werkte hij als los arbeider bij de gemeente voor het dagloon van 1 Gulden.

Willem Smit was 34 jaar en verdiende overdag de kost als schoenmaker, hij woonde in de smedestraat. Volgens de instructie voor de nachtwakers moesten ze in de nachturen de rust, orde en veiligheid in de stad bewaken. In de wintermaanden liep de nachtwaker de vast gestelde route vanaf 22:00 uur tot en met 05:00 uur. In het voorjaar en de herfst liep hij van 22:00 uur tot 04:00 uur en in de zomer van 22:00 uur tot 03:00 uur in de vroege morgen.

Wanneer de nachtwaker iemand betrapte op het bedrijven van een misdrijf, dan moest hij onmiddelijk ingrijpen. Dat was verwoord in èèn van de artikelen van de instructie. Dat luidde als volgt: ‘In geval van misdrijf heeterdaad ontdekt, zij zijn verplicht en bevoegd den verdachte aan te houden en voor de Burgemeester of die hem vervangt te brengen.’

Zo betrapte Jan ten Hoope eind december 1899 Harmen G op diefstal, en hield Willem Smit in April 1900 de vissersknecht A de R aan in de Ellestraat, wegens burengerucht. De meeste aanhoudingen betroffen echter openbare dronkenschap. Op deze overtreding stond een boete van 10 Gulden of drie dagen hechtenis. Bij het bewaken van de veiligheid behoorde natuurlijk ook het alert zijn op brand. Wanneer de nachtwacht constateerde dat er ergens brand was uitgebroken, dan kreeg hij het pas erg druk.

Met zijn ratel, die hij altijd bij zich had, moest hij dan slapende medeburgers wekken.

” BRAAAND BRAAND”

klonk het dan door de stad.De nachtwaker moest zo vlug mogelijk, al roepend en ratelend naar de opper-brandmeester en de Burgemeester om te melden waar de brand was uitgebroken. En zij besliste vervolgens of de klokken van de kerktoren en van de Vischpoort geluid moesten worden. Zo ja dan kreeg de nachtwaker de opdracht de betreffende klokkenluiders te waarschuwen.Blussen

Als iedereen in rep en roer was, zat de taak van de nachtwacht erop, maar meestal stak hij daarna nog wel een hand uit bij het blussen of bij het op afstand houden van de nieuwsgierige mensen. De nachtwakers waren aangesteld op een traktement van honderd gulden per jaar, plus een gratificatie van tien gulden.Dat traktement konden ze aanvullen door op afgesproken tijden Elburgers te wekken die daarom gevraagd hadden. Daarvoor kregen ze dan een fooi.

Ten Hoope en Willem Smit vonden echter dat ze te weinig verdienden en wenden zich begin 1900 tot de gemeenteraad met het verzoek tot een traktementsverhoging. Eerst bogen burgemeester Bas Backer en de wedhouders van der Maaten en Hoefhamers zich over het verzoek. Na een uitvoerige gedachten wisseling kwamen zij eensgezind tot de conclusie dat er geen redenen waren de traktementen te verhogen en zij stelden de raad in de eerstvolgende raadsvergadering voor. Adressanten te kennen te geven dat men gene termen heeft gevonden om verandering in hune jaarwedde te brengen.

De raad nam dit voorstel niet gelijk over. De heer Veldhoen stelde voor om niet het traktement te verhogen, maar alleen de gratificatie te verhogen. Daar was Hoefnagels het helemaal niet mee eens. Hij vond dat de nachtwachten er nogal vrij wat zullen bijverdienen voor het werken van deze en gene. Dat in aanmerking genomen vond hij de beloning helemaal niet te laag. Na nog wat heen en weer gepraat besloot de raad het advies van de Burgemeester en Wethouders zonder hoofdelijke stemming te volgen. Ten Hoope en Willem Smit werd meegedeeld dat er geen traktementsverhoging voor hen in zat.

Dit verhaal kregen wij toegestuurd door Willem Smit 1934-???? en zijn vrouw Neeltje Niessen 1939-2014